İhracat, uluslararası ticaretin temel taşlarından biridir ve çeşitli kurallar, düzenlemeler ve anlaşmalar tarafından şekillendirilir. Bu kurallar, ülkeler arasındaki ticaretin düzenli, güvenli ve adil bir şekilde yapılmasını sağlamayı amaçlar. İhracatçı firmaların, bu kurallara uymaları, işlemlerinin başarılı olabilmesi ve olası sorunların önlenmesi açısından son derece önemlidir.
İhracatın uluslararası kuralları, aşağıdaki ana başlıklar altında toplanabilir:
1. Uluslararası Ticaret Hukuku
Uluslararası ticaret hukuku, iki veya daha fazla ülke arasında yapılan ticaretin hukuki yönlerini düzenleyen kurallar bütünüdür. Bu kurallar, genellikle ticaretin hangi şartlar altında yapılabileceğini, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler. Uluslararası ticaret hukukunda yer alan başlıca kurallar şunlardır:
- Brest Konvansiyonu (CISG – United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods): Bu sözleşme, ticari malların uluslararası satışını düzenleyen önemli bir anlaşmadır. 1980 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen CISG, sözleşmelerin yapılmasından, malın teslim edilmesine kadar olan süreci kapsar.
- GATT (General Agreement on Tariffs and Trade): 1947’de kurulan GATT, dünya ticaretini düzenleyen ilk çok taraflı ticaret anlaşmasıydı. GATT’ın amacı, ticaretin serbestleşmesini teşvik etmek ve ticaret engellerini azaltmaktı. 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) dönüşmüştür.
2. Incoterms (Uluslararası Ticaret Terimleri)
Incoterms (International Commercial Terms), uluslararası ticarette kullanılan ve taraflar arasında ürünün teslimat koşullarını netleştiren bir dizi kısaltmadır. Incoterms, alıcı ve satıcı arasındaki sorumlulukları, riskleri, maliyetleri ve taşıma düzenlemelerini belirler.
3. Gümrük Düzenlemeleri ve Gümrük Beyannamesi
İhracat işlemleri, her iki tarafın da gümrük düzenlemelerine uymayı gerektirir. İhracatçı, mallarını gümrükten çıkarırken bir dizi belge ve prosedüre tabi tutulur:
- Gümrük Beyannamesi: İhracatçılar, mallarının gümrükten geçebilmesi için gümrük beyannamesi düzenler. Bu belge, ihraç edilecek malın özelliklerini ve değerini içerir.
- Gümrük Vergileri ve Tarife: İhracatçı, ürünlerin gümrük tarifesine göre hangi vergi oranlarına tabi olduğunu bilmelidir. Gümrük vergisi, ürünün ithalatçı ülkede karşılaşacağı bir maliyettir.
- İhracat Lisansı: Bazı ülkelerde, belirli malların yurt dışına satılabilmesi için ihracat lisansı gereklidir. Bu, özellikle stratejik öneme sahip mallar için geçerlidir.
4. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Kuralları
Dünya Ticaret Örgütü (WTO), uluslararası ticaretin düzenlenmesi için 1995 yılında kurulan ve 164 ülkenin üye olduğu küresel bir organizasyondur. WTO’nun temel amaçları, ticaret engellerini azaltmak, serbest ticareti teşvik etmek ve ticaret anlaşmazlıklarını çözmektir. İhracatçılar, WTO kurallarına uygun hareket etmek zorundadırlar. WTO’nun önemli ilkeleri şunlardır:
- Ulusal Tedbirlerin Kısıtlanması: Üye ülkeler, ithalat ve ihracat işlemlerini kısıtlayan gereksiz ticaret engellerini minimize etmeyi hedefler.
- Ticaretin Serbestleştirilmesi: Üye ülkeler, ticaretin serbestleşmesi için tarifeleri düşürmeyi ve gümrük prosedürlerini basitleştirmeyi kabul eder.
- Ticaret Anlaşmazlıklarının Çözümü: Üye ülkeler arasındaki ticaret anlaşmazlıklarını çözmek için WTO aracılığıyla düzenlemeler yapılır.
5. Tarife ve Dış Ticaret Politikaları
Ülkeler, dış ticaretle ilgili çeşitli politikalar ve düzenlemeler belirler. Bu düzenlemeler, ülkelerin ekonomilerini koruma amacıyla oluşturulur ve şu unsurları içerir:
- İthalat Kotaları ve Tarife Dışında Uygulamalar: İhracatçı ülkeler, ithalat kotaları veya özel tarife dışı engellerle, kendi iç pazarlarını koruma amacı güderler.
- Anti-Damping ve Anti-İthalat Vergisi: İhracat yapan ülkeler, iç pazarlarını korumak için bazı ürünlere karşı anti-damping veya anti-ithalat vergileri uygulayabilir.
6. Uluslararası Finansal Kurallar
İhracat işlemlerinde, ödeme ve finansman koşullarını düzenleyen kurallar önemlidir. İhracatçılar, ödeme şartları konusunda belirli finansal kurallara uymalıdır:
- Ödeme Şekilleri: İhracatçı ve alıcı arasındaki ödeme şekilleri genellikle şu seçenekleri içerir:
- Akreditif (Letter of Credit): Alıcının bankası, satıcıya ödeme garantisi sağlar.
- Vesaik Mukabili (Documents Against Payment): Satıcı, malların sevkiyatını tamamlar ve ödeme karşılığında alıcının belgelerini teslim eder.
- Peşin Ödeme: Alıcı, ürünün bedelini önceden öder.
7. İhracat Sigortası ve Risk Yönetimi
Uluslararası ticarette riskler, taşıma süreci, ödeme, finansman ve döviz dalgalanmaları gibi faktörlerle ilgili olabilir. İhracatçılar, aşağıdaki sigorta türlerinden faydalanabilirler:
- Taşıma Sigortası (Marine Insurance): Malların taşınması sırasında oluşabilecek zararları karşılamak için düzenlenir.
- Alacak Sigortası: İhracatçı, alıcının ödeme yapmaması durumunda karşılaşabileceği riski sigorta aracılığıyla teminat altına alabilir.
8. Çevresel ve Sağlık Düzenlemeleri
Birçok ülke, özellikle gıda, ilaç ve tarım ürünleri gibi hassas mallara yönelik çevresel ve sağlık düzenlemelerine sahiptir. Bu düzenlemelere uyum sağlamak için, ihracatçılar:
- Sağlık Sertifikaları ve Fumigasyon: Tarım ürünleri, hastalıkların yayılmasını engellemek için belirli sağlık sertifikalarına ihtiyaç duyabilir.
- Çevre Dostu Ürün Sertifikaları: Bazı ülkeler, çevre dostu veya sürdürülebilir ürünler için özel sertifikalar talep edebilir.
