İhracatta teslim şekilleri, satıcı ve alıcı arasındaki mal teslimi ve ödeme sorumluluklarını belirleyen kurallardır. Uluslararası ticarette, malın alıcıya teslim edilme şekli, taşıma, sigorta, gümrük işlemleri gibi tüm süreci etkiler. Teslim şekilleri, özellikle Incoterms (Uluslararası Ticaret Şartları) olarak bilinen kurallara dayanır. Incoterms, Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından belirlenen ve uluslararası ticaretin çeşitli yönlerini düzenleyen bir dizi terimdir. İhracatta kullanılan başlıca teslim şekilleri şunlardır:
1. EXW (Ex Works – Teslimat Fabrikada)
- Açıklama: Satıcı, malı kendi tesislerinde (fabrika, depo, vs.) alıcıya hazır hale getirir. Alıcı, malların teslim alınmasından sonra tüm taşıma ve sigorta işlemlerinden sorumludur.
- Sorumluluk: Alıcı, malın taşınmasından, gümrük işlemlerinden ve tüm risklerden sorumludur. Satıcının sorumluluğu, malların kendi tesisinde hazır edilmesiyle sona erer.
- Kullanım: Bu teslim şekli, alıcıya en fazla sorumluluk yükler. Satıcı yalnızca malları teslim eder, geri kalan tüm sorumluluk alıcıya aittir.
2. FCA (Free Carrier – Taşıyıcıya Teslim)
- Açıklama: Satıcı, malları belirlenen taşıyıcıya teslim eder. Teslimat noktası, alıcının belirlediği yer olabilir. Satıcı, malı taşıyıcıya teslim ettikten sonra, taşıma, sigorta ve gümrük işlemleri gibi sorumluluklar alıcıya geçer.
- Sorumluluk: Satıcı, malların taşıyıcıya teslim edilmesinden sorumludur. Alıcı ise taşıma ve sigorta masraflarını üstlenir.
3. CPT (Carriage Paid To – Taşıma Ücreti Ödenmiş)
- Açıklama: Satıcı, malı taşıyıcıya teslim eder ve taşıma ücreti dahil olmak üzere taşıma işlemleri için ödeme yapar. Ancak risk, malların taşıyıcıya teslim edildiği noktada alıcıya geçer.
- Sorumluluk: Satıcı taşıma masraflarını öder, ancak riskler alıcıya teslimat anında geçer. Gümrükleme, sigorta gibi ek sorumluluklar alıcıya aittir.
4. CIP (Carriage and Insurance Paid To – Taşıma ve Sigorta Ücreti Ödenmiş)
- Açıklama: Satıcı, taşıma ve sigorta masraflarını öder. Mal, taşıyıcıya teslim edildiğinde riskler alıcıya geçer. Satıcı, taşıma ve sigorta işlemleri konusunda sorumludur.
- Sorumluluk: Satıcı taşıma ve sigorta işlemlerini üstlenirken, risk alıcıya teslimat anında geçer. Gümrükleme ve diğer ek masraflar alıcıya aittir.
5. DAP (Delivered at Place – Belirtilen Yerde Teslim)
- Açıklama: Satıcı, malı alıcının belirlediği yere, belirlenen tarihe kadar teslim eder. Bu noktada, alıcı gümrükleme ve iç nakliye işlemlerinden sorumlu olur.
- Sorumluluk: Satıcı, malların belirlenen yere kadar taşınmasından ve sigortadan sorumludur. Ancak, gümrükleme ve iç vergiler gibi işlemler alıcıya aittir.
6. DPU (Delivered at Place Unloaded – Boşaltılmış Olarak Teslim)
- Açıklama: Satıcı, malları alıcının belirlediği yere taşır ve orada boşaltır. Satıcı, taşımayı ve boşaltmayı gerçekleştirirken, alıcı gümrükleme ve iç nakliye işlemleriyle ilgilenir.
- Sorumluluk: Satıcı, malların taşınması ve boşaltılması dahil tüm masraflardan sorumludur. Ancak, gümrükleme ve iç masraflar alıcıya aittir.
7. DDP (Delivered Duty Paid – Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim)
- Açıklama: Satıcı, malı alıcının belirlediği yere teslim eder ve tüm taşıma, sigorta, gümrükleme ve vergi masraflarını üstlenir. Yani, tüm riskler ve maliyetler satıcıya aittir.
- Sorumluluk: Satıcı, taşımadan gümrük işlemlerine kadar tüm süreçleri üstlenir. Bu, alıcıya en az sorumluluğu yükleyen teslim şeklidir.
8. FOB (Free On Board – Gemiye Yükleme)
- Açıklama: Satıcı, malları belirlenen gemiye yükler ve taşıma için gerekli tüm masrafları öder. Mallar gemiye yüklendikten sonra tüm risk ve masraflar alıcıya aittir.
- Sorumluluk: Satıcı, malların gemiye yüklenmesi ve taşıma için ödeme yapar. Ancak gemiye yüklendikten sonra tüm riskler alıcıya geçer.
9. CFR (Cost and Freight – Maliyet ve Navlun)
- Açıklama: Satıcı, malların taşınması için gerekli masrafları öder. Ancak risk, malların gemiye yüklendiği anda alıcıya geçer. Satıcı sadece taşıma masraflarını üstlenir, sigorta ve diğer masraflar alıcıya aittir.
- Sorumluluk: Satıcı, taşıma masraflarını öder, ancak risk gemiye yükleme anında alıcıya geçer.
10. CIF (Cost, Insurance and Freight – Maliyet, Sigorta ve Navlun)
- Açıklama: Satıcı, taşıma ve sigorta masraflarını öder. Ancak, riskler gemiye yükleme anında alıcıya geçer. Satıcı, taşıma ve sigorta işlemleri konusunda sorumludur.
- Sorumluluk: Satıcı taşıma ve sigorta işlemleri için ödeme yapar, ancak riskler gemiye yükleme noktasında alıcıya geçer.
İhracat teslim şekilleri, satıcı ve alıcı arasındaki sorumlulukları ve yükümlülükleri belirler. Doğru teslim şeklinin seçilmesi, maliyetlerin, risklerin ve gümrük işlemlerinin etkili bir şekilde yönetilmesi açısından büyük önem taşır. Teslim şekilleri, ticaretin türüne, ürünün doğasına, taşıma seçeneklerine ve tarafların tercihine göre değişkenlik gösterebilir.
